การทอผ้าและอุปกรณ์ที่ใช้ในการทอ

การทอผ้าเป็นกระบวนการผลิตผืนผ้าโดยใช้เส้นด้ายขัดกันเป็นลวดลาย เส้นด้ายชุดแรกที่ขึงเป็นแนวตั้งเรียกว่า "เส้นยืน" ส่วนเส้นด้ายที่สอดผ่านแนวนอนเรียกว่า "เส้นพุ่ง" โดยมีการขัดกันอย่างเป็นระเบียบเพื่อสร้างเนื้อผ้าที่แน่นและแข็งแรง

อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการทอผ้า

1. กี่ทอผ้า

เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการทอผ้า มีหน้าที่ช่วยให้เส้นยืนและเส้นพุ่งขัดกันอย่างเป็นระเบียบ กี่ทอผ้ามีหลายประเภท เช่น กี่แบบพุ่งกระสวยด้วยมือ ซึ่งเป็นกี่แบบดั้งเดิมที่นิยมใช้กันในงานทอผ้าไหม

2. ไม้กำพั่นหรือไม้ม้วนผ้า

เป็นอุปกรณ์สำหรับม้วนเก็บผ้าที่ทอเสร็จเรียบร้อยแต่ยังไม่ได้ตัดออกจากฟืม ใช้เก็บผ้าให้เป็นระเบียบก่อนนำไปใช้งาน

3. ฟืมหรือฟันหวี

ใช้สำหรับกระทบเส้นพุ่งให้แนบสนิทกับเส้นยืน ช่วยให้ผ้าทอมีเนื้อแน่นและเรียบเนียน

4. ตะกอและไม้เหยียบ

ตะกอเป็นโครงสร้างที่ช่วยแยกเส้นยืนให้ขึ้นลงสลับกัน เพื่อให้สามารถสอดเส้นพุ่งได้ง่ายขึ้น ส่วนไม้เหยียบใช้สำหรับควบคุมการยกและลดระดับของเส้นยืน

5. กระสวย

เป็นอุปกรณ์ที่ใช้บรรจุเส้นไหมพุ่งและใช้ส่งผ่านเส้นพุ่งเข้าไปในระหว่างเส้นยืน มีลักษณะเรียวยาวและสามารถเคลื่อนที่ไปมาภายในกี่ทอผ้า

6. ผัง

ใช้ขึงผ้าให้หน้าผ้าตึงและคงรูประหว่างการทอ เพื่อให้ลวดลายของผ้าออกมาเป็นระเบียบ

7. ระวิง

เป็นอุปกรณ์ที่ใช้สำหรับกรอเส้นไหมให้เป็นระเบียบก่อนนำไปย้อมสี และช่วยกำจัดปมขุยไหมเพื่อให้เส้นไหมมีความเรียบร้อย

8. หลอดไหม

ใช้สำหรับม้วนเส้นไหมก่อนนำไปใช้ในการทอ โดยหลอดไหมสามารถแบ่งเป็นสองประเภท คือ หลอดใหญ่ที่ใช้สำหรับเส้นยืน และหลอดเล็กที่ใช้กับเส้นพุ่ง

สรุป

การทอผ้าเป็นศิลปะและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมา อุปกรณ์ที่ใช้มีความสำคัญต่อคุณภาพของผ้าที่ทอออกมา แต่ละอุปกรณ์มีหน้าที่เฉพาะในการช่วยให้กระบวนการทอผ้ามีประสิทธิภาพและได้ผ้าคุณภาพสูง

แหล่งที่มา

• นุสรา เตียงเกตุ. (2542). การทอผ้าพื้นเมือง: งานศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านล้านนา. โครงการห้องเรียนทอผ้า, โฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา.
• KM กรมหม่อนไหม. (2565). องค์ความรู้ที่ 2 การผลิตผ้าไหมคุณภาพ. สำนักงานหม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติฯ.